Forensisch onderzoek wordt soms gezien als ‘keihard’ bewijs van incidenten of van iemands schuld aan een bepaalde gebeurtenis. De wetenschap ontwikkelt zich echter continu en de waarde van forensisch onderzoeksresultaten gaat maar zo ver als de ontwikkeling van de wetenschap is.
Haaranalyse
Enkele maanden geleden werd bekend dat de resultaten van het vergelijkend haaronderzoek waar verschillende personen op veroordeeld zijn in Amerika, misleidend is geweest.
Zie bijvoorbeeld dit bericht
of dit bericht
Het betreft onderzoek waarbij de vraag werd gesteld of gevonden haren op een locatie afkomstig waren (of konden zijn) van de verdachte. Voordat DNA-onderzoek op deze vraag uitsluitsel kon geven, werd vergelijkend haaronderzoek veelvuldig gebruikt.
En nu blijkt, dat in veel gevallen de getrokken conclusie onjuist was.
Dat betekent niet dat de experts opzettelijk valse verklaringen hebben afgelegd (al is wel gebleken dat de verklaringen werden overdreven).
Het betekent dat de waarde die werd gehecht aan de overeenkomst van de kenmerken van haren veel te groot was.
En dat is een blijvend gevaar in een wereld waarin iedere dag nog nieuwe ontdekkingen worden gedaan.
We zien dit terug in verschillende takken van forensisch onderzoek.
DNA
DNA-onderzoek is het snelst ontwikkelende vakgebied binnen forensisch onderzoek. Nieuwe technieken kunnen uit steeds kleinere samples een DNA-profiel opmaken. Tegelijkertijd moet er ook rekening gehouden worden met de betekenis van de resultaten. Betekent de vondst van één of enkele lichaamscellen ook de aanwezigheid van de donor van de cellen op de locatie? Of kunnen de cellen ook op een andere manier op de locatie zijn beland?
Digitaal onderzoek
Een tweede grote opkomende en zich snel ontwikkelende tak van (forensische) sport is het digitaal onderzoek. In heel de wereld speelt digitale informatie een zeer grote – en nog steeds groeiende – rol. De forensisch digitale ontwikkeling staat ook niet stil. Veel informatie kan worden teruggevonden.
De vraag die in digitaal onderzoek altijd rest is ‘Wie zat er achter het toetsenbord?’
Schotresten
Wanneer een vuurwapen wordt afgevuurd, ontstaat er een wolk van kleine (roet)deeltjes vanuit o.a. de loop van het wapen die zich verspreid in de omgeving. En dus ook op de hand en de mouw van de schutter. Om deze reden wordt vaak schotrestenonderzoek uitgevoerd wanneer een verdachte kort na een schietincident wordt aangehouden.
Verschillende onderzoeken hebben echter uitgewezen dat schotresten zich heel snel verspreiden. En dat ook heel veel onschuldigen schotresten op hun lichaam en kleding dragen zonder zich daarvan bewust te zijn. Het feit dat iemand schotresten op zijn handen heeft, betekent dus niet direct dat hij de schutter was bij een recent schietincident.
Overige technieken
Er zijn ook een aantal technieken die behulpzaam kunnen zijn bij een opsporingsonderzoek, maar waarvan reeds erkend wordt dat de technieken te onbetrouwbaar zijn om daadwerkelijk als bewijsmiddel te kunnen dienen. Denk bijvoorbeeld aan leugendetectie en gedragsbepaling op basis van handschrift (zie ook dit artikel). Ook schoensporenonderzoek kan nog steeds een belangrijke bijdrage leveren aan de opsporing, maar hoe bewijs je welke persoon in de gebruikte schoenen stond?
Conclusie
Forensische sporen liegen niet. Forensische sporen kunnen een heel belangrijke bijdrage leveren aan het reconstrueren van een gebeurtenis en de identificatie van de personen die daarbij betrokken waren.
Maar we zullen altijd voorzichtig moeten blijven met de betekenis van de onderzoeksresultaten. Wat weten we (met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid) zeker en waar kunnen we pas zeker van zijn als de wetenschap zich verder heeft ontwikkeld?
Samen naar de waarheid!
Cynthia
