Afgelopen week verscheen het bericht dat een nieuw wetsvoorstel ingaat op de mogelijkheid voor politie en justitie om gebruik te maken van de weefsels die bij ziekenhuizen liggen opgeslagen, voor het opmaken van een DNA-profiel van een persoon.
In uitzonderingssituaties, dat wel. Er moet sprake zijn van een zeer ernstig delict, de betrokken persoon moet niet beschikbaar zijn om zelf DNA af te staan, door vermissing, vlucht of overlijden (en reeds begraven of gecremeerd).
Deze voorwaarden schaven aan de scherpe randjes van het voorstel. Want als de politie echt op geen enkele andere manier meer aan DNA-materiaal kan komen, dan is het toch beter om een afgegeven bloedsample uit het ziekenhuis op te vragen, dan om een graf open te maken?
Toch is er ook veel weerstand.
Is dit een eerste stap in het proces naar een landelijke DNA-databank, waarbij we niet eens de gelegenheid krijgen om zelf vrijwillig DNA af te staan? Moet ik voorzichtig worden als ik naar de huisarts ga omdat mogelijk mijn bloed wordt gebruikt in een juridisch proces?
Met de voorwaarden die nu worden geschetst, lijkt dat vergezocht. Maar wellicht is dit een eerste stap in de richting van het gebruik van medisch materiaal voor juridische opsporing. En een stap dichter bij een toegangsbron tot het DNA van alle Nederlanders voor justitie.
Een kleine inventarisatie op facebook met de vraag: ‘Mag justitie jouw DNA-materiaal, wat jij hebt afgegeven voor medische doeleinden, gebruiken in de opsporing?’ resulteerde in een ongeveer 60/40 uitslag. Met 8 deelnemers is dit onderzoekje niet echt representatief, maar het resultaat is wel opvallend. Je kunt nog reageren; klik hier.
Voor- en nadelen van een landelijke DNA-databank
Er zijn al veel voor- en nadelen genoemd met betrekking tot een landelijke DNA-databank.
Een aantal op een rijtje:
Voordelen:
- Meer misdrijven worden opgelost.
In ieder geval zal de politie bij de meeste DNA sporen die ze vindt op een plaats delict, ook een donor kunnen vinden. En die donoren zijn lang niet altijd daders van misdrijven, maar wel personen die mogelijk iets meer kunnen vertellen. Over een slachtoffer, over een locatie, of over andere relevante zaken die het politieonderzoek weer verder helpt. - Kostenbesparing.
- Als in een politieonderzoek sneller meer informatie kan worden verkregen van mensen wiens DNA op een locatie of voorwerp aanwezig is, kan de opsporing wellicht worden versneld en zijn opsporingsonderzoeken minder kostbaar.
Nadelen:
- De delen van het DNA waarvan nu een DNA-profiel voor de opsporing wordt opgesteld, heeft volgens de huidige kennis geen functie in ons lichaam. Maar iedere dag worden nieuwe ontdekkingen gedaan. Wellicht ontdekt de wetenschap over enkele jaren toch de functies van de delen van het DNA dat we nu vastleggen in het DNA-profiel. Die informatie is dan van alle Nederlanders opgeslagen in een DNA-databank. En omdat we nu niet weten wat die informatie betekent, is het onverantwoord om nu informatie op te slaan waaraan we op een later moment wellicht een heel andere betekenis kunnen geven.
Stel dat een deel van het DNA-profiel informatie herbergt over de aanleg van een persoon voor een bepaalde ziekte. Wellicht hebben dan verzekeringsmaatschappijen straks ook interesse in toegang tot deze databank. - Er wordt teveel waarde gehecht aan DNA sporen. DNA-onderzoek is een onderdeel van de opsporing. De techniek heeft zich sterk ontwikkeld. Hierdoor is het mogelijk om uit zeer kleine sporen al een DNA-profiel op te maken. Maar er zijn nog veel vraagtekens over hoe DNA-sporen op een locatie terecht komen. Regelmatig zijn er discussies tussen verschillende DNA-deskundige over de betekenis van de vondst van een DNA-spoor van iemand op een bepaalde locatie.
Eveneens zijn de DNA-sporen die gevonden worden vaak niet optimaal. Er zijn sporen van meerdere donoren vermengd geraakt of de sporen zijn al aan het afbreken, waardoor het identificeren van een of meer donoren van een DNA-spoor zeer lastig is. Ook hier is vaak discussie over tussen verschillende deskundigen.
En nog twee overige zaken die worden genoemd, maar die ook nu al voorkomen:
- Gevoelig voor hacken. Ieder systeem is gevoelig voor (digitale) inbraak. Ook de huidige DNA-databank is hiervoor gevoelig en moet zeer gedegen beveiligd worden. Dat is niet anders wanneer er meerdere profielen in de databank worden opgenomen.
- Kwaadwillenden kunnen DNA planten op een locatie. Dat kan nu ook. Er zijn zelfs al verhalen bekend van zaken waarin de dader bewust sporen van anderen achterliet op zijn delict-locaties om de politie hiermee op een dwaalspoor te brengen.
Persoonlijke noot
Een landelijke DNA-databank heeft veel voordelen voor de opsporing van strafbare feiten. En de nadelen die er zijn kunnen goed worden afgedicht middels wetgeving.
Dit is echter in mijn ogen het probleem.
Wetgeving kan worden aangepast. Waar we 15 jaar geleden nog vonden dat alleen veroordeelden in de databank mochten worden opgenomen, wordt sinds 5 jaar ook verwantschapsonderzoek uitgevoerd, waarmee ook familieleden van personen die zijn opgenomen in de DNA-databank kunnen worden opgespoord. En inmiddels is ook toegestaan om uiterlijke kenmerken uit een DNA-profiel op te maken. En zo verandert de wetgeving voortdurend, waarbij er steeds meer mogelijk is met de gegevens die worden opgenomen in een databank.
Hiernaast worden er ook nog regelmatig fouten gemaakt. Opsporing is mensenwerk. En ook bij het geven van betekenis aan gevonden DNA-sporen komt mensenwerk kijken. Regelmatig zijn er discussies over een gevonden DNA-spoor. Is dat wel of niet van deze persoon afkomstig? Een DNA-spoor dat wordt gevonden is soms van zeer slechte kwaliteit, en geeft niet altijd een eenduidig beeld. Evenzo bij DNA-sporen die materiaal van meerdere personen bevat.
De vraag hoeveel personen hebben bijgedragen aan een dergelijk mengspoor en wie die personen zijn, kan op verschillende manieren worden beantwoord. Het is aan het oordeel van de deskundige. En die deskundigen zijn het niet altijd met elkaar eens.
Hierdoor ontstaan fouten, en kunnen er grote misstappen worden gezet.
Zolang de wetenschap ons nog voor vraagtekens zet en er geen regulering is waaruit blijkt dat de landelijke DNA-databank inderdaad alleen voor de opsporing van zware misdrijven wordt gebruikt en nergens anders voor, zal ik me verzetten tegen het afstaan van mijn DNA voor een landelijke databank.
Ik ben natuurlijk benieuwd naar jouw mening! Geef je mening via facebook of plaats een reactie hieronder.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
Beste Cynthia,
Het lastigste is dat je totaal niet kunt overzien wat dit kan gaan betekenen.
Zelfs met de nu al gangbare en geaccepteerde methoden kan al steeds meer dank zij voortschrijdende inzichten. Op deze 4e mei 2017 realiseer je je wat een landelijke databank betekent als die in verkeerde handen komt. Denk maar aan de Duitse rassenwetten.
http://www.dutchbuttonworks.com/2012/10/dna-and-philately/
Dank voor je reactie Jan Taco,
Inderdaad, we weten niet wat de toekomst zal gaan inhouden en daarom kunnen we geen goede afweging maken bij de beslissing of we wel of niet ons DNA in een landelijke databank willen laten opnemen.
Ik heb niets te verbergen en geen criminele ambities, dus waarom geen dna afstaan? Ben jaren bloeddonor geweest en doneer onze (mijn gezin) kleding, schoenen en nog veel meer aan het goede doel / kringloopwinkel.
Ervan uitgaande dat iedereen al in een dna databank zit, hoe verdedig je jezelf wanneer een spoor van je dna op een plaats delict wordt gevonden?
Toch maar geen dna databank, of geen kleding, schoeisel of carpet weggeven?
A. van Dijk,
Dat is inderdaad het probleem. Wat betekent het als jouw DNA op een pd gevonden wordt? En wat kun je doen als iemand ‘beslist’ of ‘oordeelt’ dat jouw DNA daar alleen maar gekomen kan zijn door betrokkenheid bij het delict?
Zolang de interpretatie van de vondst van een DNA-spoor op een pd nog mensenwerk is, en er nog veel discussie kan ontstaat, blijft dit een zeer lastige discussie.
Ik ben zelf ook bloeddonor. Dit bloed (of plasma) wordt niet gebruikt om een DNA-bestand van de donoren aan te leggen.
Als we nou eens stoppen met alleen te zeggen, wat we er van vinden en de mogelijkheid krijgen dat we ons DNA af kunnen staan. Dan meld ik mij direct aan. Als 5% van Nederland doet dan denk ik dat we met DNA-verwantschaps-onderzoek al een groot deel van Nederland bestrijken. Dan zien we daarna wel verder. Ik ben voor !
Beste Rob,
Goed om ook een reactie te lezen van een voorstander!
Je reactie geeft gelijk één van de problemen weer. Stel dat ik weiger om mijn DNA af te staan, maar één van mijn familieleden geeft wel DNA af, dan betekent dat dus dat ik geen keuze meer heb. Via verwantschapsonderzoek sta ook ik in de DNA-databank… Hoe vrijwillig is opname in deze databank dan nog??
Ik zou alleen mijn DNA afstaan voor een politieonderzoek,als ik er 100 % zeker van ben dat na het onderzoek mijn DNA wordt vernietigd,ik heb nog nooit iets misdaan,maar ik ben zeer tegen een databank,neem nu Nicky Verstappen,ik zou als de politie er om vroeg mijn DNA niet afstaan,dit omdat daarna mijn DNA wordt opgeslagen.Ik kom niet uit die regio,maar als het in mijn regio zo iets gebeurt zou ik om die reden weigeren,ondanks dat ik niets strafbaar heb gedaan,ik vertrouw internet niet,en hackers breken overal in,om deze reden ben ik ook 1 van de nog weinige mensen die niet aan internetbankieren doet
Waarom zou dit kosten besparen?
Mvg. Jan.
Hallo Jan,
Als er in een onderzoek niet eerst hoeft te worden gezocht naar een verdachte om aangetroffen DNA-sporen mee te vergelijken, maar ieder aangetroffen spoor direct in een database kan worden gematcht, kunnen via de databank personen worden geïdentificeerd als verdachte/getuige/betrokkene (hun DNA is immers aangetroffen).
Hiernaast hoeft niet telkens DNA van betrokkenen te worden afgenomen, en later eventueel verwijdert, maar is ieders DNA voorhanden in een database.
Waarom geen landelijke DNA hash databank?
Dus van alle DNA profielen een hash getal berekenen. Dit getal is uniek. Dus met een DNA spoor kun je wel het getal weer opnieuw berekenen en dus de identiteit achterhalen, maar andersom kan niet. Met hashing kun je niet ’terug rekenen’, dus van een hash getal kun je niet het oorspronkelijke DNA berekenen.
Dit principe wordt veel gebruikt in cryptografie.
Hiermee voorkom je dus eventueel medisch gebruik/misbruik.
Helaas zijn boeven ook niet gek en worden andere methoden gebruikt om deze hashes “terug te rekenen”. Om dit te doen wordt gebruik gemaakt van Rainbow Tables.
Ik neig toch naar kiezen vóór het opslaan van DNA bij de geboorte en bij vestiging in Nederland. Natuurlijk er kan misbruik van gemaakt worden maar bankrekeningen en andere gegevens kunnen ook gehackt worden. Ik erken graag dat ik met deze keuze niet alle consequenties overzie maar de voordelen liggen zijn er niet alleen voor het opsporen van misdadigers maar misschien heeft ook de “brave burger” er soms ook wel baat bij. Stel dat je bijvoorbeeld door een ongelukkige samenloop van omstandigheden zoals een overval of ongeval al je identiteitspapieren kwijtraakt en ook nog eens je bewustzijn verliest dan is misschien adequate medische hulp wel wat sneller mogelijk als hulpverleners via je DNA een link kunnen leggen naar je medisch dossier. En ik zou zeggen: maak er desnoods een klein ritueel van bij de geboorte-aangifte waarbij de ouders met hun kind naar de burgerlijke stand gaan om het DNA af te staan en daarbij een kleine attentie krijgen aangeboden, ik noem maar wat.
Hallo Martien,
Dank voor je reactie.
Het kan zeker ook positief werken voor de ‘onschuldige burgers’.
Een ander bezwaar dat ik toch ook nog wel heb, is dat de aanwezigheid van DNA op een bepaalde locatie niet direct betekent dat de donor van dat DNA iets te maken heeft met een misdrijf dat toevallig ook op die locatie is gebeurd.
We moeten wel goed onthouden dat aanwezigheid van DNA (zeker nu de wetenschap hele kleine hoeveelheden DNA ook al kan detecteren), niet betekent dat de donor gelijk de dader van een misdrijf is.
Wordt er wellicht teveel belang gehecht aan DNA dat wordt gevonden op een bepaalde locatie? Wat zijn jouw (jullie) gedachten daarover?
Dag, als er DNA wordt gevonden van iemand die niets met “een zaak” te maken heeft dan wordt dat m.i. weer gecorrigeerd door andere data. M.a.w. andere data verschaffen dan een alibi, technieken worden steeds verfijnder
Ik vind dit een hele zorgwekkende ontwikkeling. Waar is onze vrijheid gebleven? Waar zijn onze rechten gebleven? Waar is ons zelfbeslissingsrecht gebleven?
Op het moment van “verdacht” zijn, ben ik voorstander voor dat betreffende onderzoek. Absoluut tegenstander van een databank, dit gaat echt te ver. Maar mensen een brief sturen om verplicht DNA af te staan omdat zij 9 jaar geleden betrokken zijn geweest bij een vechtpartijtje, is helemaal absurd.
We hebben ook nog het EVRM. Die zou ons hierin moeten beschermen.
Zelf denk ik dat het net zo iets gaat worden als onze mobiele telefoons in de jaren negentig wilde ook niemand zo´n ding, terwijl er vandaag iedereen minimaal een zo´n ding heeft.
Zelf denk ik dat het goed is als dit zou komen, niet alleen voor de forensische maar ook vooral voor de wetenschappelijke onderzoeken. Estland heeft een databank waar één op de tien burgers inzit. Uiteindelijk gaat het er zeker komen en zal het net zo iets zijn als de donor wet, maar ook dat heeft lang geduurd voordat er eindelijk kwam.
Ik sta op het punt een stichting op te richten om iedere ingezetene in de DNA bank te krijgen. Kort door de bocht en ongenuanceerd maar het aantal voordelen zijn van zo’n grote waarde dat je dit niet mag liggen.
Ik heb lang genoeg bij de politie gewerkt om te zien wat je aan DNA kunt hebben. Gaat mij zeker niet om twee kampen te vormen maar argumenten uit te wisselen. Maar wel wel met de wens een grote (Europeese) databank te krijgen.
Jur Verbeek, ex Hoofdinspecteur van politie.