5 tips om de bruikbaarheid van sporenmateriaal te bewaren

Wat is contaminatie?

Contaminatie is een begrip waar forensisch onderzoekers allergisch voor zijn. Wanneer contaminatie heeft plaatsgevonden, kan een spoor niet meer worden gebruikt voor verder onderzoek of worden meegenomen als bewijsmiddel.

Zelfs als er alleen maar sprake is van een vermoeden van contaminatie, kan een rechter al beslissen om een bewijsstuk uit te sluiten.

Maar wat is contaminatie nou eigenlijk?

Contaminatie wordt omschreven als ‘iedere ongewenste wijziging die wordt aangebracht aan een spoor, een sporendrager of een onderzoekslocatie, nadat het incident heeft plaatsgevonden’.

Hieronder valt dus ook de wijzigingen die bijvoorbeeld ambulancepersoneel of brandweermensen aanbrengen aan een incidentlocatie.

We gaan ervanuit dat de sporen die aanwezig zijn iets zeggen over de laatste handeling die met het spoor of op de locatie is uitgevoerd. Wanneer er dus handelingen plaatsvinden na het incident (door de ontdekker, hulpdiensten of de onderzoeker) worden er wijzigingen aangebracht en vindt er contaminatie plaats.

Het gevaar van contaminatie is vervolgens dat conclusies worden getrokken uit sporenonderzoek, die niets te maken hebben met het incident, maar juist met handelingen die ná het incident hebben plaatsgevonden.

Contaminatie

Stel dat bijvoorbeeld een vingerafdruk wordt gevonden op een dreigbrief, en het onderzoek richt zich op die vingerafdruk teneinde de afzender van de brief te vinden. Als uit het onderzoek blijkt dat de vingerafdruk afkomstig is van de ontvanger van de brief of van de onderzoeker, is het onderzoek gericht op een spoor dat uiteindelijk blijkt niets met de afzender van de brief te maken te hebben.

Een kwalijker vorm van contaminatie doet zich voor als de onderzoeker(s) onzorgvuldig zijn bij het hanteren of onderzoeken van het spoor. Wanneer een DNA-swab van een referentie wordt bewaard in hetzelfde papieren zakje als het DNA-spoor van onbekende herkomst, kan overdracht tussen de twee DNA-sporen plaatsvinden. Wanneer het onderzoek vervolgens aanwijst dat het onbekende DNA-spoor overeenkomt met het DNA-profiel van de referent, kan niet meer worden aangetoond dat het DNA-profiel van de referent ook daadwerkelijk tijdens het incident op het spoor terecht is gekomen.

Cross-contaminatie

Nog een andere vorm van contaminatie doet zich voor als de onderzoeker steeds dezelfde gereedschappen of materialen gebruikt bij het veiligstellen van verschillende sporen. Wanneer een spoor is veiliggesteld met een pincet en de onderzoeker gebruikt dezelfde pincet om een ander spoor veilig te stellen, kan overdracht van het eerste spoor – via de pincet –  naar het tweede spoor plaatsvinden.

5 tips voor de onderzoeker

Achteraf zal altijd moeten worden aangetoond dat er geen sprake kan zijn geweest van contaminatie en dat de resultaten alleen betrekking hebben op het incident.

Om contaminatie te voorkomen dient iedere onderzoeker ten minste deze 5 tips te volgen tijdens zijn onderzoek:

1. Draag altijd beschermende kleding om te voorkomen dat sporen van de onderzoeker (vingerafdrukken, DNA, haren) op de incidentlocatie of tussen het sporenmateriaal terechtkomen; wissel handschoenen iedere keer dat je een nieuw spoor veiligstelt
2. Gebruik gereedschap of verpakkingsmateriaal maar één keer, nooit meerdere malen
3. Let erop dat je gereedschap of verpakkingsmateriaal geen nieuwe sporen toevoegt aan je sporenmateriaal (bijvoorbeeld metalen pincetten die krassen achterlaten)
4. Noteer alle handelingen die je uitvoert, en leg de onderzoekslocatie en alle sporen fotografisch vast (zowel voordat je sporen veiligstelt als daarna)
5. Zorg voor een sluitende chain of custody en chain of evidence

Let op

Let op: Deze tips zijn zeker niet compleet en zijn niet voldoende om contaminatie tegen te gaan. De onderzoeker moet zich in ieder stadium van zijn onderzoek bewust zijn van de risico’s van contaminatie en hiernaar handelen.

Met het volgen van de genoemde tips wordt echter wel de basis gelegd voor een gedegen sporenonderzoek. En een goed begin is in forensisch onderzoek meer dan het halve werk. Alleen wanneer sporen op een juiste manier worden veiliggesteld, kan een goed en bruikbaar vervolgonderzoek plaatsvinden.

Samen naar de waarheid!
Cynthia

P.S. Wil je me helpen deze informatie te verspreiden zodat iedereen in Nederland hier gebruik van kan maken? Deel dit bericht dan via de share-knoppen hieronder.