Een stem is een kenmerk van een persoon waarbij in het dagelijks leven nog wel eens fouten worden gemaakt bij het herkennen van mensen.
Af en toe hoor je iemand praten, je denkt de persoon te herkennen, en vervolgens blijkt het iemand anders te zijn.
Ook bij het herkennen van een persoon aan zijn uiterlijk kan je je soms vergissen, maar bij stemmen zijn mensen altijd onzekerder over de herkenning dan op basis van andere factoren.
Stemmen zijn dus maar enigszins uniek. Je kunt iemand herkennen aan zijn stem. Maar toch is de uniciteit van een stem minder dan van bijvoorbeeld DNA of vingerafdrukken.
Stemgeluid komt tot stand door (onder andere) de fysieke kenmerken van een spreker. De organen, de spieren en bijvoorbeeld de grootte van de mond- en keelholte bepalen mede het stemgeluid.
Stemvergelijkend onderzoek
In verschillende situaties kan het belangrijk zijn om zekerheid te krijgen over de spreker van een spraakfragment. Bijvoorbeeld wanneer iemand een anonieme bedreiging heeft geuit.
Stemvergelijkend onderzoek vindt plaats op basis van de niet-manipuleerbare aspecten van een stem. Dit zijn immers de aspecten die een spreker zelf niet kan aanpassen, hoe hij zijn best ook doet.
Bepaalde niet-manipuleerbare kenmerken geven een range weer waarbinnen een spreker geluid kan produceren. Deze range (het ‘bereik’ van iemands stem) kan vervolgens worden vergeleken met het geproduceerde geluid op een betwist spraakfragment. Valt het betwiste geluid binnen de range, dan kán de bekende spreker het geluid op het betwiste fragment hebben geproduceerd.
Het bereik van iemands stem is niet net zo uniek als een vingerafdruk of een DNA-profiel. De verschillende ranges van verschillende stemmen overlappen elkaar. En het is goed mogelijk dat er verschillende mensen rondlopen die hetzelfde bereik in hun stem hebben.
Daar komt nog bij dat ons menselijk gehoor ook maar een deel van het geproduceerd geluid kan opvangen. We horen alleen geluid binnen een bepaalde range. En juist een deel van de unieke kenmerken van een stem zitten buiten de range die we kunnen horen.
Als een betwist spraakfragment binnen het bereik van een bepaalde spreker valt, kan hij de spreker van het fragment zijn, maar dat is hiermee niet bewezen.
Valt het betwiste spraakfragment echter buiten het bereik van de spreker, dan kan hij wel absoluut worden uitgesloten als producent van het betwiste (spraak)geluid.
En ook deze uitsluiting kan van heel grote waarde zijn in een (forensisch) onderzoekstraject.
Naast het bepalen van de range van een spraakfragment of iemands stem, worden ook andere factoren in kaart gebracht bij een spraaktechnisch onderzoek. De spraaktechnische kenmerken van afzonderlijke klanken (o.a. lettergrepen en klinkers) en de intonatie en het tempo van spraak zijn voorbeelden van andere kenmerken die behulpzaam zijn bij het vergelijken van een spreker met een spraakfragment.
In het dagelijks leven maken we als mensen nogal eens fouten bij het herkennen van een stem. Maar stemdeskundigen kunnen gelukkig ook andere manieren gebruiken om de niet-hoorbare kenmerken van een stem te onderzoeken.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
