Een (forensisch) onderzoek wordt vaak uitgevoerd om zekerheid te verkrijgen over de werkelijke gebeurtenissen tijdens een incident of situatie.
Vaak heeft de direct betrokkene al een helder beeld over wat er (volgens hem) waarschijnlijk is gebeurd. Tijdens het onderzoek worden echter verschillende mogelijke scenario’s (hypothesen) in de gaten gehouden. Het onderzoek richt zich vervolgens op het uitsluiten van alle hypothesen, net zolang tot er maar één scenario overblijft.
Pas wanneer alle andere opties zijn uitgesloten, kan men immers onderbouwen dat de situatie hoogstwaarschijnlijk moet hebben plaatsgevonden op de wijze zoals de laatst overgebleven hypothese beschrijft.
Ook de direct betrokkene volgt bovenstaande werkwijze, alleen gaat dat zo snel dat hij zich er waarschijnlijk niet bewust van is.
Stel dat je vanavond thuis komt en je ziet dat je voortuin is vernield. Al je bloempotten zijn kapot, de plantjes liggen overal en de potgrond is verspreid over je looppad. En het beeld dat je afgelopen weekend in je tuin hebt geplaatst ligt in stukken op de grond. Afgelopen weekend gaf je buurman nog aan dat hij het een spuuglelijk beeld vond, dat uit de straat moest verdwijnen.
Een natuurlijke eerste reactie zal zijn dat je buurman je voortuin heeft vernield.
Maar er zijn natuurlijk nog meer hypothesen.
Om zekerheid te verkrijgen over de situatie en over de juistheid van de hypothese, moeten alle onzekere factoren uit de hypothesen worden gefilterd.
In vijf stappen kun je alle mogelijke hypothesen formuleren:
Hypothesen opstellen
-
Wat is de meest voor de hand liggende hypothese?
Zoals hierboven al beschreven, zal in iedere situatie vaak direct een hypothese in je gedachte verschijnen. Dit is een automatisch proces. De hypothese is gebaseerd op alles wat je op dat moment ziet en vaak ook op factoren die zich al eerder hebben afgespeeld en die mogelijk een rol spelen bij de gebeurtenis (in het voorbeeld de woordenwisseling met je buurman)
-
Welke factoren uit deze eerste hypothese kun je niet objectief onderbouwen?
Je eerste (natuurlijk opgekomen) hypothese is voor een deel gebaseerd op factoren die voor jou wellicht heel vanzelfsprekend of betekenisvol zijn, maar die voor iemand anders niet zichtbaar zijn. Als je je eerste hypothese heel kritisch bekijkt, van welke factoren ben je dan helemaal niet zo zeker?
Je kunt niet onderbouwen dat je buurman ook daadwerkelijk de schade in je tuin heeft aangericht.
-
Maak nieuwe hypothesen op basis van het veranderen van één onzekere factor
Als je hebt vastgesteld dat je eigenlijk niet zeker weet dat je buurman de dader is, kun je een tweede hypothese opstellen: Iemand anders heeft opzettelijk schade in mijn voortuin aangericht.
-
Identificeer alle factoren in de eerste hypothese die je niet kunt onderbouwen
In bovenstaande hypothesen gaan we uit van een opzettelijke vernieling (vandalisme) van de voortuin. Maar weten we wel zeker dat er opzet in het spel is? Kan de schade ook per ongeluk zijn ontstaan? Bijvoorbeeld door vechtende honden?
En dat wordt hypothese drie.
-
Maak alle mogelijke combinaties met de onzekere factoren
Als je iedere onzekere factor invult met alle mogelijkheden kun je veel combinaties maken tussen verschillende opties voor de verschillende onzekere factoren.
In bovenstaande situatie bijvoorbeeld de factor ‘buurman’ in combinatie met de factor ‘per ongeluk’. (Misschien heeft de buurman bij het binnenbrengen van een nieuwe kast in zijn woning per ongeluk jouw beeld geraakt).
Combineren
Wanneer je alle onzekere factoren in je eerste hypothese identificeert en vervolgens alle mogelijke opties invult op deze plaatsen in de hypothese, kun je veel hypothesen opschrijven die allemaal mogelijk zijn. Waarschijnlijk zijn een aantal hypothesen meer voor de hand liggend dan anderen. Maar zolang je een factor niet kunt onderbouwen – geen zekerheid hebt over die factor – kun je hem ook niet uitsluiten.
Als je alle hypothesen hebt opgesteld wordt het heel gemakkelijk om te bepalen op welke wijze je kunt (laten) onderzoeken welke van je hypothesen het meest waarschijnlijk de waarheid van de situatie is.
In het artikel van volgende keer vertel ik je hoe je met je hypothesen aan de slag kunt.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
